Internal Family Systems-Therapy (IFS) is 30 jaar geleden door Richard C. Schwartz ontwikkeld in reactie op beschrijvingen door zijn cliënten. Cliënten gaven aan verschillende delen in zichzelf te ervaren. Het model IFS veronderstelt dat de psyche als een soort familie functioneert. Iedereen heeft meerdere delen. Het is de natuurlijke staat van de geest om delen te hebben, elk met waardevolle kwaliteiten en talenten. Deze delen worden minder intrusief als cliënten zich veilig voelen en je aandacht besteedt aan hun zorgen en angsten. Cliënten konden zich door zijn therapie open stellen voor het verstandige leiderschap wat Schwarts later het “Zelf” zou noemen. Omdat IFS de bron van genezing in de client zelf zoekt, geeft de therapeut aandacht aan het proces van de client om de weg naar zijn of haar Zelf te vinden en de wijsheid aan te boren die daar aanwezig is. Door deze benadering biedt IFS een effectief model voor een hoopvolle en niet-pathologiserende psychotherapeutische behandeling.¹
Drie soorten delen en het Zelf
IFS onderscheidt drie soorten delen (zie Figuur 1). Getraumatiseerde delen, of ballingen, hebben de grootste invloed op het gedrag van andere delen. Deze dragen meestal lasten van pijn, verraad, schaamte, schuld, shock en ongeloof. Om hen heen cirkelen twee soorten beschermende delen. De proactieve beschermers die we managers noemen, hebben de taak om ervoor te zorgen dat de persoon blijft functioneren, wat de ballingen ook voelen. Deze delen zijn vaak kritisch, streng, en gericht op verbetering en perfectioneren. De reactieve beschermers, of brandweerlieden, zorgen voor afleiding en onderdrukking van de emotionele pijn van de ballingen als die ondanks alle inspanningen van de managers toch doorbreekt. Deze delen kunnen soms destructieve patronen hebben, zoals reageren met verslavingen, zelfbeschadiging, vreetbuiten. Alles om nu even niet de pijn te hoeven voelen.
Het Zelf is de aangeboren aanwezigheid in ieder van ons om te leiden vanuit de volgende kwaliteiten: nieuwsgierigheid, rust, helderheid, verbondenheid, vertrouwen, moed, creativiteit, compassie, aanwezigheid, geduld, volharding, perspectief en speelsheid.
Figuur 1: Het IFS-model. Ieder deel kan groter en kleiner worden. Je kunt het systeem zien als een elastische cirkel. Uiteindelijk werk je toe naar een Zelf-deel dat compassievol leiding geeft aan het geheel. Afbeelding van http://denver-therapy.com
De klimaatcrisis en de eigenschappen van het Zelf
Voor het effectief omgaan met de gevoelens die bij de klimaatcrisis horen, zoals verdriet, wanhoop en ellende (de gevoelens van de ballingen) zijn de compassievolle eigenschappen van het Zelf cruciaal. Deze zorgen ervoor dat we volhouden en juist die eigenschappen in onszelf aanboren die zo belangrijk zijn om wijs te handelen. In therapie ga je er vanuit dat alle delen goede bedoelingen hebben, zelfs de delen die zich misdragen. Daarom willen we alle delen beluisteren. Er is een aantal aannames in de IFS van belang: Een onstabiel of ontwricht systeem kan worden geïntegreerd en in evenwicht gebracht zodra de client een relatie met zijn of haar Zelf aangaat. Het Zelf wordt niet gemaakt of gekweekt en kan niet vernietigd worden. Het is intrinsiek en aangeboren. Iedere persoon heeft een Zelf en iedereen kan toegang verkrijgen tot zijn of haar Zelf om te helen.
Als we de het model vertalen naar klimaatstress kunnen de delen deze uitspraken doen:
Mogelijke klimaatuitspraken van Ballingen/Exiles (delen die pijn dragen):
• Woedend/wanhopig: we hebben er een puinhoop van gemaakt!
• Machteloos: het komt nooit meer goed!
• Intens verdrietig/angstig: hoe moet dit nu verder?
• Eenzaam en losgesneden: ik ben de enige die zich druk maakt. Ik ben alleen.
• Schuld/schaamte: we hebben het fout gedaan! (schuld). Ik ben slecht om wie ik ben (schaamte).
• Radeloos/ angst/ paniek: Hoe lang hebben we nog te leven? Wat moeten we nu doen? Ik word gek.
Managersdelen zijn kritisch en kunnen nuttig zijn, als ze te veel versterkt worden kunnen ze uitmonden in ecorexia.
Klimaatuitspraken:
• Doe harder je best om de klimaatdoelen te halen.
• CO2 moet omlaag, veel sneller dan nu het geval is.
• We mogen niets meer verspillen en vervuilen.
• Iedereen MOET nu 100% Vegan eten / CO2 positief gaan leven, we zijn te laat.
• Vervuilers moeten gestraft worden, inclusief ikzelf als vervuiler.
Mogelijke uitspraken van de Brandweerlieden/Firefighters
• Er is niets aan de hand. Klimaatopwarming is fakenews.
• Het heeft toch geen zin om iets te doen. Ik neem nog een hamburger.
• Anderen doen ook niets, dus waarom zou ik.
• Ik fantaseer over een betere toekomst, maar kom niet in actie.
• Om de pijn te dragen heb ik nu iets verdovends nodig (chocolade, gamen, alcohol, drugs, seks).
Het Zelf/ Self is de helpende, wijze kant, de leider van het geheel.
Klimaatuitspraken:
• Het is nodig om beter voor onze planeet te zorgen
• Laten we mensen helpen in verdere bewustwording
• Het hoeft niet perfect, dat kan ook niet
• Iedereen kan iets doen, wat bij hem of haar past
• Probeer aan te sluiten bij jouw kwaliteiten
• Laten we samen werken aan het verkleinen van onze ecologische voetafdruk
• Laten we samen werken aan een positieve ecologische handafdruk
• Samen problemen oplossen kan ook leuk zijn!
Het is hoopvol en zinvol om het Zelf te versterken door de dialoog aan te gaan. Psychologen die IFS in hun behandel-pakket hebben, kunnen met deze methode een belangrijke functie vervullen. Het is één van de methodes, niet DE methode natuurlijk. Het kan helpend zijn om soms eens met een IFS-bril te kijken naar de worsteling van de mens die voor je zit.
De kwaliteiten van het Zelf helpen ons om wijs en respectvol en doortastend met de klimaattransitie om te gaan. Daar ben ik van overtuigd.
De IFS uitleg is afkomstig van het boek Internal Family Systems (2019). De vertaling van het IFS model naar klimaatstress komt voort uit mijn eigen praktijkervaring en interpretatie.
Sara Helmink, november 2020
GZ-psycholoog/ Klimaatpsycholoog
Bronvermelding:
¹ Anderson , F.G, Sweezy, M. Schwartz, R.C. Internal Family Systems Therapie, een traumabewuste behandeling voor angst, depressie, PTSS en verslavingsproblemen. (2019). Eeserveen.