Als GZ-psycholoog ben ik altijd bezig geweest met de volgende driehoek: gedachte -> gevoel -> gedrag. Ik ben niet bepaald een cognitief gedragstherapeut in hart en nieren, moet ik bekennen. De meeste van mijn collega GZ-psychologen hebben dit beter in de vingers dan ik. Zij draaien hun hand niet om voor een betekenisanalyse van gedrag volgens Ten Broeke en collega's. Zelf ben ik in mijn professionele ontwikkeling vooral gespecialiseerd in traumatherapie en ACT (Acceptatie en Commitment Therapie). ACT trekt mij aan omdat daarin een grote rol is weggelegd voor de acceptatie van moeilijke gevoelens en het handelen naar je waarden. Als het over klimaatverandering gaat, zijn deze thema’s naar mijn idee uitermate relevant.
Accepteren van moeilijke gevoelens en handelen naar je waarden, dacht ik in een bepaalde volgorde te moeten doorlopen. Het idee was: eerst komt een gedachte, dan volgt een gevoel en daarna het gedrag. Hoewel ik van Hayes leerde dat alle processen met elkaar inter-acteren, bleef de gedachte aan een vaste volgorde een beetje hangen. Het laatste jaar heb ik echter zelf ervaren dat Hayes gelijk heeft.
Gewoon begonnen
Sinds 6 maanden ben ik bezig met klimaatpsychologie.com. Ik probeer met naamgenootje en mede-psycholoog Sara Wortelboer overzicht te bieden in de informatie over klimaatpsychologie. Ik voelde me gealarmeerd over de klimaatcrisis, maar wist niet goed waar te beginnen. Een klimaatpsycholoog durfde ik me al helemaal niet te noemen: zoveel weet ik niet, dus die identiteit kan ik echt niet aannemen, meende ik. Toch zijn we maar gewoon begonnen met het bouwen van een website.
Verbinding met identiteit en waarden
Op onze site klimaatpsychologie.com behandelen we drie thema’s: therapie, werk en campagne. Ik merkte gaandeweg dat ik me, door te doen, steeds meer ging verbinden met mijn duurzame identiteit en mijn waarden. En het voelt inmiddels volledig oké om mezelf klimaatpsycholoog te noemen. Ik vind het interessant hoe dat gegaan is. Het lijkt erop dat gedrag eerst kwam (we gingen gewoon aan de slag met de website) en dat ik daarná meer in contact kwam met mijn gevoelens en mijn waarden. Vervolgens kon ik ook gecommitteerd zijn met mijn beroeps-identiteit: klimaatpsycholoog. Gedrag -> gevoel -> gedachte, dus.
Nieuw gedrag: een weekje op de proef
Ik stuitte tijdens onze reis op 52wekenduurzaam.nl, een voorbeeld van een mooie optimistische campagne om kleine duurzame acties te doen in je dagelijkse leven. Ik had al het één en ander gelezen over de voor- en nadelen van consumentenactivisme, en nam verschillende perspectieven mee in mijn overwegingen. De volgende tekst deed mij besluiten mee te doen met deze ludieke actie.
“52wekenduurzaam nodigt je uit om je eigen leven stap voor stap duurzamer te maken. Een jaar lang iedere week een kleine verrassende en duurzame stap. Om te zien of het bij je past. Word je er gelukkig van, dan hou je het vol. Zo niet, dan skip je het. Wij onderzoeken wat er wel kan. Uitdagend, leuk, leerzaam en gratis. Loop je een stukje met ons mee?”
Vooral het kleine, niet te veel vragen en het milde karakter (blijkt het toch niets, dan mag je ook weer uitstappen) trok mij ontzettend aan. ‘Zo niet, dan skip je het.’ Wat een briljante, open en uitnodigende zin! Hiermee was ik over de streep. Ik kan het toch altijd proberen? Het deed mij besluiten me aan te melden. Inmiddels hebben al meer dan 12.500 mensen dit gedaan. Allemaal ontvangen ze wekelijks een mail met een inspiratie om iets kleins te doen wat goed is voor onze planeet.
Gedrag als vliegwiel
Als je gedrag voorop zet en daarna de connectie maakt met je gevoelens en waarden, kan dat een grote beweging in gang zetten. Misschien veroorzaakt de actie zelfs een butterfly-effect en volgt er een duurzamere wereld uit (bij consumenten, bij de massa, bij bedrijven en in de politiek). Dit maakt mij hoopvol en optimistisch. En misschien vinden mensen me naïef en verwijten ze me toch een vorm van niet-werkend consumentenactivisme, dat mag. Het maakt mij blij om in donkere tijden, deze positieve campagne te omarmen.
Positiviteit activeert
Negativiteit verlamt en zet niet aan tot actie. Terwijl blijheid en vreugde juist activeert en waardegericht gedrag kan aanjagen. Als ik maar de minste aanwijzing heb dat het een zetje in de goede, milieubewuste richting geeft (en die aanwijzingen zijn er, zie bijvoorbeeld dit artikel over peer pressure uit de Washington Post) dan doe ik mee.
Niet of-of, maar en-en
Toch neem ik ook dit artikel uit het Parool tot me, omdat ik niet te veel één kant op wil denken. Soms zijn verhalen en oplossingen niet of-of, maar en-en, zo mijmer ik wat verder. Met deze gedachten in mind, koers ik na kleine handelingen die me soms een vreugdevol gevoel geven verder. Met meer focus op mijn waarden! Als klimaatpsycholoog. Met veel bewondering voor mooie campagnes zoals deze, stap ik het nieuwe jaar in. Loop je een stukje mee? Je kunt je aanmelden bij 52wekenduurzaam.nl
Sara Helmink
GZ-psycholoog / Klimaatpsycholoog
4 januari 2021
Bronnen:
Ten Broeke, E., Korrelboom, K. & Verbraak, M. Praktijkboek geïntegreerde cognitieve gedragstherapie (2012). 2e druk, Uitgeverij Coutinho, Bussum
Hayes, S. C, Strosahl, & K.D. Wilson, K.G. (2012). Acceptance en Commitment Therapie. Veranderingen door mindfulness, het proces en de praktijk. 2e druk, Pearson Amsterdam