Hoe zou jij jezelf omschrijven: als burger, of als consument? Als geen van beide, waarschijnlijk. Eerder nog als mens. Of als professional. Toch worden we, waar het gaat om duurzaamheid en klimaat, steeds weer aangesproken op onze verantwoordelijkheid als burger of consument. Je zou haast vergeten dat je als professional, in je werk, veel meer impact kunt maken.
Eigenlijk is het wonderlijk, die scheiding tussen rollen. Alsof je als consument iemand anders zou zijn dan als mens, of als burger. Of dat we, wanneer we de draaideur van ons kantoor in stappen (weet je nog, maanden geleden?), de jas van ons eigen ik verruilen voor de jas van de professional.
We denken dat we met die professionele jas aan onbevooroordeeld en waardenvrij horen te praten. Als beleidsambtenaar, als adviseur of als leidinggevende. Maar je professioneel gedragen is iets anders dan je eigen waarden loslaten. Je neemt jezelf altijd mee naar je werk, of je wilt of niet. Wanneer je je dat realiseert en daar open over bent, kun je meer bereiken dan je denkt.
Belangrijke rol
Toen een docent van de Hogeschool van Amsterdam mij vroeg om een reactie op het boek van de filosoof Jaap Tielbeke, speelde bovenstaande als eerste door mijn hoofd. Een beter milieu begint niet bij jezelf, heet het boek. Hoezo, denk ik dan. Als professional ben ik toch ook mezelf? En daarmee kan ik een belangrijke rol vervullen.
Ook Tielbeke signaleert dat overheid en organisaties ons in het klimaatvraagstuk voortdurend aanspreken op onze verantwoordelijkheid als consument. Dat zet onvoldoende zoden aan de dijk, vindt hij, en hij roept ons op om juist meer verantwoordelijkheid te nemen als burger. Door (politiek) actief te worden en politiek en bedrijfsleven aan te spreken op hun doorslaggevende rol in het geheel. Zij bepalen de regels en kunnen het spel veranderen. Consumenten kunnen dat niet, of slechts marginaal.
Alweer een hoofdrol voor de consument en de burger dus. Maar geen woord over onze rol als professional. Terwijl je in die rol acht uur per dag bezig bent om besluiten te nemen die op de korte of langere termijn consequenties hebben voor het welzijn van mens en aarde.
Vergroot je ruimte
Als ik de vraag stel aan professionals of zij duurzaamheid meenemen in hun keuzes op het werk, dan is het antwoord vrijwel altijd: “Nee nauwelijks, daar denk ik niet over na.” Terwijl ze in hun privéleven (‘als mens’) vaak wél duurzame keuzes maken. We denken al snel dat daar op het werk geen ruimte voor is. Maar alleen al door het gesprek aan te gaan met je collega’s, vergroot je die ruimte als vanzelf.
Deel jouw drijfveren
Een voorbeeld. Bij mijn vorige werkgever was het de gewoonte om elk jaar met collega’s op skivakantie te gaan. Iedereen ging met het vliegtuig. Behalve ik. Daar werden nooit veel woorden aan vuil gemaakt, totdat ik een keer dreigde af te haken omdat ik het niet kon inplannen. “Hoezo? Je kan toch ook met het vliegtuig?” vroegen mijn collega’s.
Toen ik zei dat ik dat niet over mijn hart kon verkrijgen vanwege de impact op het klimaat, maakte dat indruk. Natuurlijk niet zo dat iedereen prompt het vliegticket verruilde voor een treinkaartje, maar sindsdien werd er bewust rekening gehouden met ‘landreizigers’ als ik. En, toeval of niet, in de organisatie werden kort daarop andere keuzes gemaakt in het mobiliteitsbeleid: er kwamen elektrische auto’s in het wagenpark en reizen met het openbaar vervoer werd actief gestimuleerd.
Stap in je cirkel van invloed
Met een open gesprek kan je veel in gang zetten, merk ik keer op keer. Vind je iets écht belangrijk? Blijf dan niet hangen in je cirkel van betrokkenheid, zonder er iets mee te doen. Stap in je cirkel van invloed en ga dat gesprek aan. Vertel je collega’s wat je belangrijk vindt en waarom. Het helpt daarbij om je eigen groene verhaal helder te hebben. Wat raakt jou? Laat de emotie doorklinken; daarmee nodig je de ander uit hetzelfde te doen. Stel vragen, luister goed en probeer de ander echt te begrijpen.
Openheid vraagt om veiligheid
Een open gesprek kan alleen plaatsvinden wanneer het veilig voelt. Prikkelen en provoceren trekt misschien de aandacht, maar roept ook weerstand op. En vanuit weerstand vind je geen verbinding.
Om die reden is de titel van Tielbekes boek publicitair gezien wellicht een goede keuze, maar in de discussies die er –inderdaad- over ontstonden, bleken mensen juist door de titel niet eens verder te willen lezen dan de kaft. Terwijl Tielbekes boodschap wel degelijk constructief is.
Dus als jij je collega’s wilt betrekken bij je groene standpunten, zet dan niet frontaal de aanval in. Begin niet met een stellingname of verwijten. De kans op een constructief en plezierig gesprek, en daarmee op daadwerkelijke verandering, is een stuk groter als je open en uitnodigend je groene lichtje te laten branden. Probeer het eens.
10 december 2020
Jeanine Pothuizen
Meer over Jeanine Pothuizen – veranderkundige en klimaatpsycholoog
Voor mij is een organisatie een verzameling mensen. Wil je je duurzame ambities realiseren? Dan heb je niet alleen een technische, rationele uitdaging. De sociale en psychologische kant speelt net zo hard een rol. Ondanks de mooie ambities en uitgewerkte plannen, leiden schijnbaar verborgen aspecten (emoties en cultuur) vaak tot onverwachte belemmeringen in het realiseren van deze doelen. Ik help teams en organisaties om deze de zachte aspecten van verandering juist in te zetten als katalysator. Op weg naar een gezonde toekomst voor mens, organisatie en natuur. Lees meer op www.deverander.coach en www.duurzamedagstart.nl